آفازی چیست؟

شاید شما هم تا به حال با فردی روبه رو شده اید که در اثر بیماری یا تصادف، قادر به درست صحبت کردن نیست. یا درست متوجه حرف های دیگران نمی شود. این نوع اختلال گفتار و زبان، آفازی نام دارد. در این مقاله از کلینیک ریان، بررسی می کنیم که آفازی چیست؟ چگونه به وجود می آید؟ و چه علائم، انواع و روش های درمانی دارد. با ما همراه باشید.

فهرست مطالب

1- اختلال آفازی چیست؟

2- علل و دلایل بروز اختلال آفازی

3- علائم آفازی چیست؟

4- انواع رایج آفازی

5- نقش گفتار درمانی در درمان آفازی

6- نتیجه گیری

7- پرسش های متداول

اختلال آفازی چیست؟

اختلال آفازی (آفازیا: Aphasia) یا زبان پریشی، یک نوع اختلال ارتباطی و از انواع اختلالات تلفظی و صوتی است که در نتیجه آسیب به بخش هایی از مغز که مسئول تولید و فهم زبان هستند؛ رخ می دهد. این اختلال باعث بروز مشکلاتی در صحبت کردن، شنیدن، خواندن و نوشتن می شود.

علل و دلایل بروز اختلال آفازی

در اکثر افراد، نیمکره چپ مسئول زبان است. درنتیجه، آفازی معمولا ناشی از آسیب به ناحیه های قشر جانبی چپ مغز است که با زبان در ارتباط هستند. این ناحیه ها شامل لوب پیشانی، لوب مجاور و لوب پس مجاور هستند. هر گونه آسیب به این ناحیه ها ممکن است باعث بروز اختلالات مختلف زبانی شوند. علل بروز اختلال آفازی معمولا موارد زیر هستند:

سكته مغزي: وقوع خونريزي يا انسداد در رگ هاي خون رسان به مغز كه باعث كمبود اكسيژن در بافت هاي مغز مي شود.
ضربه به سر: وقوع صدمه يا جراحت به سر كه باعث خونريزي، تورم يا آسيب به بافت هاي مغز مي شود.
تومور مغزي: رشد يك توده غير طبيعي از سلول ها در مغز كه باعث فشار، التهاب يا آسيب به بافت هاي مغز مي شود.
عفونت مغزي: ورود عوامل بيماري زا مانند ويروس، باكتري يا قارچ به مغز كه باعث التهاب، تورم يا آسيب به بافت هاي مغز مي شود.
بیماری های عصبی: بروز اختلالات ژنتیکی یا پیشرونده در سیستم عصبی که باعث آسیب، نابودی یا کاهش عملکرد بافت های مغز می شوند. برخی از این بیماری ها عبارتند از:

آلزایمر: یک بیماری پیشرونده که باعث کاهش حافظه، توجه و قضاوت و نابودی نورون های مغز می شود.

پارکینسون: یک بیماری پیشرونده که باعث لرزش، سفتی و کندی حرکات و کاهش دوپامین در نورون های مغز می شود.

اسکلروز چندگانه: یک بیماری التهابی که باعث آسیب به پوشش عصبی نورون های مغز و نخاع می شود.

مواردی نیز هستند که به خودی خود باعث آفازی نمی شوند؛ اما در ایجاد یا تشدید آفازی نقش دارند. مانند:

عوامل ژنتیکی
مشکلات عصبی مانند استرس، اضطراب، و…
کم خوابی های مکرر
بیماری های زمینه ای مانند دیابت، فشار خون و…
مصرف سیگار، الکل، چربی زیاد، نمک زیاد و…

علائم آفازی چیست؟

گفتیم که آفازی به معنای عدم توانایی در استفاده از زبان است. این عدم توانایی ممکن است در هر چهار حوزه صحبت کردن، شنیدن، خواندن و نوشتن زبان تاثیر بگذارد. علائم آفازی بستگی به نوع و شدت آسیب مغز دارد. برخی از علائم رایج آفازی عبارتند از:

دشواری در پیدا کردن کلمات مناسب برای بیان خود
دشواری در فهم و درک کلمات گفته شده یا خوانده شده
دشواری در تشخیص صداهای حروف و کلمات
دشواری در تولید جملات کامل، ساختار یافته و قابل فهم
دشواری در خواندن و نوشتن حروف، کلمات و جملات
استفاده از کلمات نامربوط یا بدون معنا
پارافازی کلامی (جایگزینی اشتباه صداها به جای یکدیگر)
عدم توجه به قواعد دستور زبان
عدم تطابق بین حرکات لب و صدای تولید شده
عدم توانایی در حفظ آهنگ، جملات و…
محدود شدن دایره لغات
و…

انواع رایج آفازی

آفازی انواع تخصصی بسیاری دارد. ما در این مقاله انواع رایج آفازی را برای شما عزیزان توضیح می دهیم. بر اساس رده بندی بین الملل سازمان جهانی بهداشت، آفازی را می توان به سه دسته تقسیم کرد:

آفازی حرکتي: در این دسته، فرد دچار دشواري در توليد كلام است. كلام فرد كوتاه، خشك و با تأخير است. فرد قادر به فهم كلام است ولى قادر به ساخت جملات پيچيده نيست.
آفازي حسي: در اين دسته، فرد دچار دشواري در فهم كلام است. كلام فرد طولاني، روان ولى بي معنا است. فرد قادر به تشخيص اشتباهات زباني خود نيست و از كلمات نامربوط استفاده مي كند.
آفازي مختلط: در اين دسته، فرد دچار دشواري شديد در هر دو حوزه توليد و فهم كلام است. كلام فرد محدود به چند كلمه يا صداي نامفهوم است. فرد قادر به فهم كلام ساده نيز نيست.

علاوه بر این، بر اساس شیوه تشخیصی، آفازی را می توان به چندین نوع دیگر تقسیم کرد که برخی از آن ها عبارتند از:

آفازی بروکا: در این نوع آفازی، فرد دچار دشواری در تولید کلام است. کلام فرد کوتاه، خشک و نامفهوم است. فرد با وجود فهم مناسب، قادر به ساخت جملات پیچیده نیست. او می تواند بنویسد، بخواند و درک کند؛ اما گفتار ناروانی دارد. به همین دلیل به این آفازی، آفازی ناروان نیز می گویند.
آفازی ورنیک: در این نوع آفازی، فرد دچار دشواری در فهم و درک کلام است. کلام فرد طولانی، روان ولی بی معنا است. فرد قادر به تشخیص اشتباهات زبانی خود نیست. به این اختلال، آفازی روان نیز می گویند.
آفازی گلوبال: رایج ترین و شدیدترین نوع اختلال آفازی است. در این نوع آفازی، فرد در هر سه توانایی صحبت روان، درک شنیداری و تکرار جملات دچار دشواری می شود. کلام فرد محدود به چند کلمه یا صدای نامفهوم است. فرد قادر به فهم کلمات ساده نیز نیست. کلام فرد کوتاه، خشک و نامفهوم است. کلمات را درک نمی کند و نمی تواند بخواند یا بنویسد. معمولا کسانی که تازه سکته کرده اند؛ دچار این نوع آفازی می شوند.
آفازی آنومیا: در این نوع آفازی، فرد دچار دشواری متوسط در تولید یا فهم کلام است. کلام فرد معنادار ولی با اشتباهات زبانی همراه است. فرد قادر به فهم بخش های اصلی صحبت ها است.
آفازی انتقالی: این افراد گفتار روان و تا حد زیادی درک سالمی دارند. مشکل این افراد بیشتر در تکرار کلمات است. آنان اغلب دچار انواع پارافازی هستند. یعنی یا صدلهل زا به جای هم استفاده می کنند. یا کلملت مرتبطط با هم را به جای یکدیگر به کار می برند.
آفازی عابر: در این نوع آفازی، علائم آفازی به صورت موقت و بعد از چند ساعت یا چند روز، از بین می روند. این نوع آفازی معمولا نشانه ای از خطر سکته مغزی است.
آفازی اولیه تقدمی: در این نوع آفازی، علائم آفازی به صورت تدریجی و بعد از چند سال پیدا می شوند. این نوع آفازی معمولا نشانه ای از بروز بیماری های عصبی سالخوردگان مانند آلزایمر است.

نقش گفتار درمانی در درمان آفازی

برخي از روش هاي درمان آفازي عبارتند از:

درمان پزشكي: شامل استفاده از داروها، جراحی ها يا تحريك الكتريكي براي كمك به بهبود عملكرد مغز و كاهش التهاب، تورم يا فشار.
گفتار درمانی: این روش درمانی با هدف بهبود توانایی ارتباطی فرد با اختلال آفازی انجام می شود. گفتار درمانی می تواند به فرد با اختلال آفازی کمک کند تا به حد امکان به زندگی عادی خود بازگردد و با خود و دور و بر خود، رابطه سالم و مثبتی داشته باشد. البته نتایج گفتار درمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد مانند شدت و نوع اختلال آفازی، زمان شروع درمان، میزان تعهد و همکاری فرد و حمایت خانواده و جامعه.

برخی از روش های گفتار درمانی عبارتند از:

تمرینات تقویت عضلات صورت و دهان برای بهبود تلفظ و بلعیدن
تمرینات تقویت حافظه، توجه و قضاوت برای بهبود فهم و تولید زبان
استفاده از رسانه های بصری و شنیداری مانند عکس، نقشه، نمودار، صدا و موسیقی برای کمک به فرد در شناسایی و بیان کلمات
استفاده از روش های جایگزین ارتباط، مانند حروف چین، نشانگر، کامپیوتر یا دستگاه های الکترونیک برای کمک به فرد در انتقال پیام های خود
آموزش راه های استراتژیک برای حل مشکلات ارتباطی مانند استفاده از حرکات دست، نشان دادن، تکرار یا بازنویسی
آموزش خانواده و دوستان فرد برای آموختن راه های مناسب برقراری ارتباط با او، مانند صحبت کردن با سادگی، صبر کردن برای پاسخ، تشویق کردن و تأکید کردن

نتیجه گیری

آفازی می تواند بر هر فردی تأثیر بگذارد، اما بیشتر در افراد مسن رخ می دهد. بر اساس آمار، حدود 2 میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا و 250 هزار نفر در انگلستان دچار آفازی هستند. علاوه بر این، حدود 180 هزار نفر در هر سال به علت سکته مغزی به آفازی مبتلا می شوند. به همین دلیل است که گفتار درمانی در سالمندان نیز به اندازه کودکان موثر و لازم است و باعث حفظ کیفیت زندگی و ارتقاء حافظه خواهد شد.

پرسش های متداول

پرسش1: آفازي يعني چه؟

آفازي يعني عدم توانايي در استفاده از زبان، به علت آسيب به بخش هايی از مغز كه با زبان در ارتباط هستند. فرد دارای اختلال آفازي ممكن است دچار دشواري در صحبت كردن، شنيدن، خواندن و نوشتن شود.

پرسش2: علائم آفازي چيست؟

علائم آفازي بستگي به نوع و شدت آسيب مغز دارد. برخي از علائم رايج آفازي عبارتند از: عدم تطابق بين حركات لب و صداي توليد شده، عدم توجه به قواعد دستور زبان، دشواري در پيدا كردن كلمات مناسب، فهم كلمات گفته شده يا خوانده شده، تشخيص صداهاي حروف، توليد جملات ساختار يافته، خواندن و نوشتن و…

پرسش3: علل بروز آفازي چيست؟

آفازي معمولا ناشي از آسيب به ناحيه هاي قشر جانبي چپ مغز است كه با زبان در ارتباط هستند. علل رايج آسيب به اين ناحيه ها عبارتند از: سکته مغزی، ضربه به سر، تومور مغزی، عفونت مغزی، بیماری های پیشرونده مغزی و عصبی مانند آلزایمر یا پارکینسون و…

پرسش4: درمان آفازي چگونه است؟

درمان آفازي بستگي به نوع، شدت و علت آفازي دارد. در برخي موارد، آفازي به صورت خود به خود بهبود يافته يا كم شدت تر مي شود. در برخي ديگر، نياز به درمان پزشكي و تخصصي دارد. اما بهترین راه برای درمان سریع آفازی، گفتار درمانی است.